سرطان گلیوما | عوامل زمینه ساز سرطان گلیوما – کلینیک آروین
سرطان گلیوما نوعی تومور است که در مغز و طناب نخاعی ایجاد می شود. این مشکل از سلول های گلیا (نوروگلیا) که در اطراف سلول های عصبی قرار داشته و به عملکرد آنها کمک می کنند، شروع می شود.
سه نوع از این سلول ها ممکن است سرطانی شوند. سرطان گلیوما بر اساس نوع سلول های گلیا عامل تومور و ویژگی های ژنتیکی تومور تقسیم بندی می شود، این تقسیم بندی به پیش بینی عملکرد تومور در گذر زمان و درمان های موثر کمک می کند.
انواع سرطان گلیوما
انواع گلیوما عبارتند از:
- آستروسایتوماها، که شامل آستروسیتوما، آستروسیتومای آناپلاستیک و گلیوبلاستوما
- اپاندیموما، که شامل اپاندیموم آناپلاستیک، اپاندیموم میکسوپاپیلاری و ساب اپندیموما
- الیگودندروگلیوما ، که شامل الیگودندروگلیوما، الیگودندروگلیوم آناپلاستیک و الیگواستروسیتومای آناپلاستیک
سرطان گلیوما یکی از متداول ترین تومورهای اولیه مغزی می باشد که بر عملکرد مغز تأثیر گذار بوده و می توانند بسته به محل و سرعت رشد زندگی فرد را تهدید کنند.
نوع سرطان گلیوما می تواند نوع درمان و پیش آگاهی نسبت به آن را مشخص کند. به طور کلی، درمان های این بیماری شامل جراحی، پرتودرمانی، شیمی درمانی، درمان های هدفمند و مطالعات بالینی می باشد.
علائم سرطان گلیوما
علائم سرطان گلیوما بر اساس نوع تومور، اندازه ی آن، محل و سرعت رشد تومور می تواند متفاوت باشد.
علائم و نشانه های معمول سرطان گلیوما عبارتند از:
- سردرد
- حالت تهوع یا استفراغ
- گیجی یا کاهش عملکرد مغز
- از دست دادن حافظه
- تغییر شخصیت یا تحریک پذیری
- عدم تعادل
- بی اختیاری دفع ادرار
- مشکلات بینایی، مانند تاری دید، دوبینی یا از دست دادن کناره های میدان بینایی
- اختلال تکلم
- تشنج، به خصوص در فردی که تا بحال تشنج نکرده است
علل سرطان گلیوما
علت اصلی سرطان گلیوما مانند اکثر تومورهای اولیه مغز، مشخص نیست، اما عواملی می تواند خطر ابتلا به تومور مغزی را افزایش دهد. (همینطور می توانید درباره سرطان خون بیشتر بدانید)
عوامل خطرساز (ریسک فاکتورها)
علت دقیق گلیوم مانند اکثر تومورهای اولیه مغز، مشخص نیست. اما عواملی وجود دارد که می تواند خطر ابتلا به تومور مغزی را افزایش دهد.
این عوامل خطرساز عبارتند از:
- سن. افزایش سن، خطر ابتلا به تومور مغزی را افزایش می دهد. با اینکه تومور مغزی ممکن است در هر سنی اتفاق بیفتد، اما این بیماری بیشتر در بزرگسالان بین 45 تا 65 سال مشاهده می شود. انواع خاصی از سرطان گلیوما ، مانند اپاندیموما و آستروسیتومای پیلوسیتیک، هم در کودکان و هم در بزرگسالان مشاهده می شود.
- قرارگیری در معرض پرتو. احتمال ابتلا به تومور مغزی در افرادی که در معرض اشعه های یونیزان قرار گرفته اند، بیشتر می باشد. از انواع سرطان آن می توان به پرتودرمانی برای درمان سرطان و اشعه ناشی از بمب های اتمی اشاره کرد.
میدان های الکترومغناطیسی ناشی از خطوط برق و تابش های رادیویی مایکروویو، احتمال ابتلا به تومور مغزی را افزایش نمی دهند. - هنوز ارتباط بین استفاده از موبایل و سرطان مغز مشخص نشده است اما برخی تحقیقات نشان می دهند که ممکن است استفاده از موبایل با نوعی تومور مغز به نام نوروما آکوستیک (تومور خوش‌خیم عصب هشتم جمجمه‌ای)، ارتباط داشته باشد. این در حالی است که به علت آن که تلفن همراه یک تکنولوژی جدید می باشد، و مطالعه بر روی آن به تحقیقات طولانی مدت نیاز دارد، هنوز بسیاری نتوانستند این ارتباط را پیدا کنند. اگر فرد نگران این باشد که به واسطه ی استفاده از موبایل به سرطان مبتلا شود، می تواند از توصیه های محدود کننده که از نزدیک کردن موبایل به سر جلوگیری می کند مانند استفاده از اسپیکر یا هندزفری، پیروی کنند.
- سابقه ی خانوادگی ابتلا به سرطان گلیوما . به ندرت گلیوما به صورت ژنتیکی منتقل می شود. اما سابقه ی ابتلا به این بیماری در خانواده می تواند خطر ابتلا به آن را افزایش دهد. ارتباط بعضی ژن ها با ابتلا به گلیوما بسیار ضغیف است، اما برای تأیید ارتباط بین این تنوع ژنتیکی و تومورهای مغزی، به مطالعات بیشتری نیاز می باشد.
تشخیص سرطان گلیوما
اگر پزشک عمومی به تومور مغزی مشکوک شود، ممکن است فرد را به متخصص مغز و اعصاب ارجاع دهد و تعدادی آزمایش و تست را که شامل موارد زیر می باشد به فرد توصیه کند:
معاینه اعصاب. در طول این معاینه، پزشک می تواند بینایی، شنوایی، تعادل و هماهنگی، واکنش و توانایی بدن را بررسی کند. هرگونه مشکل و اختلال در یک یا چند مورد ذکر شده، می تواند نشان دهنده ناحیه درگیر باشد.
تصویربرداری: معمولاً از MRI برای تشخیص تومور مغزی استفاده می شود. در بعضی موارد برای افتراق بین بافت های مختلف مغز، احتمال دارد ماده ای رنگی یا حاجب از طریق ورید بازویی در مدت زمان انجام MRI تزریق شود.
برخی از MRI های تخصصی می تواند به پزشک در ارزیابی تومور و برنامه ریزی برای درمان کمک کند.
از سایر روش های تصویربرداری می توان به توموگرافی کامپیوتری (CT/سی تی اسکن) و توموگرافی انتشار پوزیترون (PET) باشد.
آزمایش هایی جهت تشخیص سرطان نواحی دیگر بدن. تومور مغزی ممکن است در بدن منتشر شود (متاستاز دهد)، پزشک برای تشخیص سرطان نقاط دیگر بدن، انجام آزمایش و تست هایی را به فرد توصیه می کند.
نمونه برداری از بافت های غیر طبیعی (بیوپسی). بسته به محل گلیوما، می توان به کمک یک سوزن، قبل از عمل جراحی، یا در حین عمل جراحی برداشت تومور، بیوپسی انجام داد.
برای نواحی مبتلا که دسترسی سخت می باشد یا در اطراف قسمت های حساس درون مغز، نمونه برداری استرئوتاکتیک انجام می شود. در طی بیوپسی استرئوتاکتیک، جراح مغز و اعصاب سوراخ کوچکی درون جمجمه ایجاد کرده و پس از آن یک سوزن نازک را وارد سوراخ می کند. پزشک به کمک سی تی اسکن یا ام آر آی بافت مورد نظر را شناسایی کرده و به وسیله ی یک سوزن آن را بر می دارد، در نهایت نمونه بیوپسی زیر میکروسکوپ مورد تجزیه و تحلیل قرار می گیرد تا بد خیم یا خوش خیم بودن آن مشخص شود.
نمونه برداری می تواند تنها راه تشخیص قطعی تومور مغزی و آگاهی از نوع درمان باشد. بر اساس این اطلاعات، پاتولوژیست (متخصص آسیب شناسی) می تواند درجه یا مرحله تومور مغزی، مشخص کند؛ علاوه بر آن پاتولوژیست شکل ظاهری و میزان رشد نمونه را بررسی می کند (تشخیص مولکولی).
در نهایت پزشک معالج، یافته های آزمایشگاهی را توضیح خواهد داد. این اطلاعات به تصمیم گیری درباره برنامه ی درمانی کمک می کند.
درمان سرطان گلیوما
درمان گلیوما به نوع، اندازه، درجه و محل قرار گیری تومور و همچنین سن، سلامت عمومی و سیستم بدن بستگی دارد.
علاوه بر انجام اقداماتی برای بین بردن تومور، ممکن است برای درمان گلیوما به استفاده از داروها برای کاهش علائم آن نیاز باشد.
ممکن است پزشک برای کاهش تورم و کاهش فشار بر روی مناطق آسیب دیده مغز داروهای استروئیدی تجویز کند. برای کنترل تشنج نیز معمولاً داروهای ضد صرع تجویز می شود.
عمل جراحی سرطان گلیوما
اولین اقدام در درمان اکثر انواع گلیوما، عمل جراحی می باشد، اما باز هم بسته به ژنتیک سرطان دارد.
در بعضی موارد، گلیوما ها کوچک بوده و به راحتی از بافت سالم اطراف مغز جدا می شوند، که باعث می شود برداشت تمام تومور امکان پذیر باشد. در سایر موارد، یا نمی توان تومور را از بافت اطراف جدا کرد، و یا در نزدیکی مناطق حساسی از مغز قرار دارند و جراحی را خطرناک می کنند. در این شرایط، پزشک تا حد امکان تومور را خارج می کند.
حتی برداشتن بخشی از تومور نیز می تواند به کاهش علائم کمک کند.
در برخی موارد، متخصصان مغز و اعصاب ممکن است نمونه های بافتی که توسط جراح در حین عمل برداشته شده را بررسی کرده و نتایج آن را در حین جراحی گزارش دهند. این اطلاعات به جراح کمک می کند تا میزانی که قابل جراحی است را تخمین زند.
در هنگام برداشتن تومور، به منظور محافظت از بافت مغز تا حد ممکن، از فن آوری ها و فنون جراحی مختلفی برای کمک به جراح مغز و اعصاب استفاده می شود، از این دسته می توان به مواردی مانند جراحی مغز به کمک رایانه، MRI حین عمل، جراحی مغز در حالت هوشیاری و لیزر اشاره کرد. به عنوان مثال، در حین جراحی مغز در حالت هوشیاری، ممکن است از فرد خواسته شود که وظیفه ای را با هدف آسیب ندیدن ناحیه مغز کنترل کننده آن عملکرد، انجام دهد.
جراحی برداشتن گلیوما می تواند با خطراتی همچون عفونت و خونریزی همراه باشد. سایر خطرات احتمالی به بخشی از مغز که تومور در آن قرار دارد بستگی دارد. به عنوان مثال، جراحی بر روی تومور که در نزدیکی اعصاب چشم قرار دارد ممکن است خطر از دست دادن بینایی را به همراه داشته باشد.
پرتو درمانی سرطان گلیوما
پرتو درمانی به خصوص در پیشرفته ترین نوع بیماری، بعد از عمل جراحی انجام می شود. برای از بین بردن سلول های سرطانی از تابش پرتوهای پرانرژی مانند اشعه ایکس یا پروتون استفاده می شود. پرتودرمانی سرطان گلیوما با استفاده از دستگاهی خارج از بدن انجام می شود (تابش پرتوی خارجی).
در حال حاضر انواع مختلفی از پرتو درمانی های خارجی برای درمان گلیوما وجود دارد که در حال بررسی و ارزیابی می باشند. نوع گلیوما، درجه آن و سایر عوامل در تعیین زمان و نوع پرتودرمانی موثر است. انکولوژیست (متخصص تومورشناسی) به کمک بقیه ی پزشکان معالج برنامه درمانی را تنظیم می کند.
موارد پرتودرمانی شامل موارد زیر می باشند
استفاده از رایانه برای تعیین محل دقیق تومور مغز برای خارج کردن آن. تکنیک ها شامل IMRT و پرتودرمانی سه بعدی می باشد.
استفاده از ذره مثبت اتم (پروتون) به جای اشعه ایکس. در این تکنیک، وقتی که پرتوهای پروتون به تومورمی رسد، نسبت به اشعه ایکس آسیب کمتری به بافت اطراف می رسانند.
استفاده از چند پرتو برای ایجاد یک شبکه ی متمرکز پرتو درمانی. در حالی که این روش پرتودرمانی، استریوتاکتیک گفته می شود، اما نمی توان اصطلاح عمل جراحی به معنای سنتی را برای آن به کار برد. این پرتوها به تنهایی قدرت ندارند وقتی در یک نقطه متمرکز می شوند می توانند در یک منطقه ی کوچکی سلول های سرطانی را از بین ببرد.
انواع مختلفی از فناوری برای جراحی پرتودرمانی در درمان تومورهای مغزی در رادیو جراحی وجود دارد، مانند گامانایف یا شتاب دهنده خطی
عوارض جانبی پرتودرمانی به نوع و مقدار تابش پرتو بستگی دارد. عوارض جانبی شایع در طول یا بلافاصله پس از پرتودرمانی شامل خستگی، سردرد و تحریک پوست سر می باشد.
شیمی درمانی سرطان گلیوما
در شیمی درمانی از داروهایی استفاده می شود که سلول های سرطانی را کامل از بین می برد. این داروها به شکل قرص و یا تزریق وریدی به بیمار داده می شود.
شیمی درمانی معمولاً همراه با پرتودرمانی برای درمان سرطان گلیوما استفاده می شود.
داروی شیمی درمانی که اغلب برای درمان سرطان گلیوما استفاده می شود، تموزولامید می باشد که به صورت قرص مصرف می شود.
عوارض جانبی شیمی درمانی به نوع و مقدار دریافتی داروها بستگی دارد. عوارض جانبی شایع شامل حالت تهوع و استفراغ، سردرد، ریزش مو، تب و ضعف است. که می توان برخی از عوارض جانبی آن را با دارو کنترل کرد.
درمان دارویی هدفمند سرطان گلیوما
درمان های دارویی هدفمند بر روی اختلالات ناشی از سرطان اثر می گذارد. با کاهش اختلالات، درمان های دارویی سودمند می توانند سلول های سرطانی را از بین ببرند.
یکی از داروهای درمانی هدفمند که برای درمان نوعی سرطان مغز به نام گلیوبلاستوما استفاده می شود، بواسیزوماب می باشد. این دارو که به شکل وریدی تجویز می شود، تشکیل عروق خونی جدید را متوقف و خون رسانی به تومور را قطع کرده و سلول های تومور را از بین می برد.
روش های نوین درمانی گلیوما
تحقیقات بسیاری بر روی سرطان مغز انجام می شود. محققان در حال تحقیق بر روی روش های جدیدی برای دارودرمانی تومورهای مغزی هستند که به صورت استفاده از پمپ هایی می باشد که جریان مداوم و آهسته شیمی درمانی یا درمان های دارویی هدفمند را به تومور می فرستند. به این نوع درمان، CED گفته می شود.
از نوع دیگر درمانی به نام آپتون، برای ارسال میدان های الکتریکی به مغز استفاده می شود که می تواند از تکثیر سلول های سرطانی جلوگیری کند. آپتون یک وسیله قابل حمل و می باشد و از آن در ترکیب با تموزولومید برای درمان گلیوبلاستومای تازه تشخیص داده شده در بزرگسالان استفاده می شود.
گلیادل، به صورت صفحه هایی می باشد که داروهای شیمی درمانی را بعد از عمل جراحی در بافت تومور آزاد می کند. در نانو درمانی، ذراتی با سطوح گسترده، داروهای شیمی درمانی را از راه سد خونی مغزی مستقیماً به تومور منتقل می کنند.
و بهتر است بدانید تغذیه در سرطان نیز نقش موثری در درمان دارد.
توانبخشی گلیوما پس از درمان
تومورهای مغزی می توانند در قسمت هایی از مغز گسترش پیدا کرده و مهارت های حرکتی، گفتاری، بینایی و تفکر را کنترل می کنند، پس با انجام توان بخشی می توان بخش های ضروری درگیر با این مشکل را بهبود بخشید.
فیزیوتراپی می تواند در به دست آوردن مجدد مهارت های حرکتی یا قدرت عضلانی از دست رفته کمک کند
کاردرمانی ، که می تواند به فرد کمک کند پس از تومور مغزی یا بیماری دیگر به فعالیت های روزمره خود بازگردد.
گفتاردرمانی با متخصصین در این زمینه، که در صورت دشواری در گفتار می تواند کمک کند
تدریس خصوصی برای کودکان در سن مدرسه، که می تواند به بچه ها کمک کند تا با تقویت حافظه و تفکر پس از تومور مغزی با آن کنار بیایند
درمان های جایگزین گلیوما
تحقیقات کمی در مورد درمان های کامل و جایگزین تومور مغزی انجام شده است. هیچ درمان جایگزینی برای بهبود سرطان گلیوما کشف نشده است. با این حال، درمان های تکمیلی می تواند کمک کند تا فرد با تومور مغزی و درمان آن کنار بیاید. در مورد درمان های مختلف باید با پزشک مشورت کرد.
برخی از درمان های تکمیلی که می تواند به فرد کمک کند تا با این مشکل کنار بیاید عبارتند از:
- طب سوزنی
- هیپنوتیزم
- مدیتیشن
- موزیک درمانی
- تمرینات آرامشب
راهکارهایی برای کنار آمدن با گلیوما
تشخیص تومور مغزی می تواند برای هر فرد سخت و ترسناک باشد. اما می توان برای مقابله با شوکی که بعد از تشخیص به وجود می آید، اقداماتی را انجام داد و گام هایی در این سو برداشته شود. این اقدامات عبارتند از:
اطلاعات کافی در مورد سرطان گلیوما به دست بیاورید تا بتوانید بهترین تصمیم را برای درمان بگیرید. در مورد نوع تومور و راهکارهای درمانی با پزشک خود صحبت کنید. با کسب این اطلاعات می توان تصمیم گیری های لازم را برای درمان انجام دهید.
دوستان و خانواده را در کنار خود نگه دارید. قوی نگه داشتن روابط نزدیک به مقابله با این مشکل به شما کمک می کند. دوستان و خانواده می توانند پشتیبانی لازم را مانند مراقبت از خانه در صورت بستری بودن در بیمارستان انجام دهند.و اگر شما در شرایط بد سرطان خود بودید، می توانند حمایت های عاطفی از شما انجام دهند.
کسی را پیدا کنید که با او بتوانید در مورد این مشکل صحبت کنید. به دنبال شنونده خوبی باشید تا بتوانید از ترس ها و امیدهای خود با او صحبت کنید. این فرد می تواند یکی از دوستان و یا اعضای خانواده باشد.
ملاقات با پزشک گلیوما
اگر علائم و نشانه هایی را مشاهده کردید که باعث نگرانی شما شد، به پزشک مراجعه کنید. اگر سرطان گلیوما تشخیص داده شود، ممکن است به متخصصان زیرارجاع داده شوید:
- متخصص مغز و اعصاب
- متخصص سرطان (انکولوژیست ها)
- پزشکان معالجه کننده ی سرطان که از پرتو درمانی استفاده می کنند یا (انکولوژیست های پرتوی)
- پزشکان معالجه کننده ی سرطان مغز (متخصصان مغز و اعصاب)
- جراحان مغزو اعصاب
- متخصصین توانبخشی
آماده شدن جهت ملاقات با پزشک می تواند کمک کننده، دراینجا اطلاعاتی که می توانند کمک کننده باشد، ارائه شده است.
آن چه می توانید انجام دهید
محدودیت هایی که باید در این زمان انجام دهید را پیش بگیرید: در زمان تعیین وقت، حتماً بپرسید که آیا کاری لازم هست که قبل از ملاقات آن باید انجام دهید، مانند محدود کردن رژیم غذایی .
علائمی خود را یادداشت کنید، از جمله علائمی که حتی نامربوط به علت بیماری هستند.
اطلاعات شخصی، از جمله استرس و یا تغییرات اخیر که در زندگی داشتتید.
تهیه ی لیستی از تمام داروها، ویتامین ها یا مکمل هایی که مصرف می کنید.
یکی از اعضای خاواده و یا یکی از دوستانتان را با خود ببرید. بعضی مواقع ممکن است اطلاعاتی را که پزشک به شما می دهد را فراموش کنید، همراه داشتن یک همراه می تواند اطلاعاتی را که فراموش کرده اید به خاطر بسپارد.
سوالاتی را که می خواهید از پزشک بپرسید را یادداشت کنید. وقت ملاقات با پزشک محدود می باشد، آماده کردن لیست سوالات مهمی را که می خواهید از پزشک در این مدت بپرسید می تواند به شما کمک کند. در مورد تومور مغزی مانند سرطان گلیوما، برخی از سوالات اساسی که باید از پزشک بپرسید شامل موارد زیر است:
- چه نوع تومور مغزی دارم؟
- تومور مغزی در کجا قرار گرفته است ؟
- سرطان گلیوما چقدر بزرگ است؟
- تومور مغزی چقدر تهاجمی است؟
- آیا گلیومایی که به آن مبتلا می باشم، سرطانی می باشد؟
- آیا به آزمایش های اضافی نیاز دارم؟
- راهکارهای دیگر درمان من چه مواردی هستند؟
- آیا روش درمانی وجود دارد که سرطان گلیوما را درمان کند؟
- مزایا و خطرات هر روش درمانی چیست؟
- آیا درمانی وجود دارد که بهترین اثر و نتیجه را داشته باشد؟
- آیا آزمایشی برای درمان این نوع سرطان گلیوما وجود دارد؟ آیا برای من مناسب می باشد؟
- درمان چه تاثیری بر فعالیتهای روزمره مثل پیاده روی و صحبت کردن دارد؟
- آیا باید به متخصص مراجعه کنم؟ هزینه درمان چقدر است و آیا بیمه آن را پرداخت می کند؟
- آیا بروشوریوجود دارد که بتوانم با خود ببرم؟ چه وب سایت هایی را پیشنهاد می کنید؟
- چند بار باید برای معاینه به پزشک مراجعه کنم؟
علاوه بر سواالات فوقی که می توانید از پزشک بپرسید، در پرسیدن سوالات دیگر تردید نکنید.
از پزشک گلیوما چه انتظاری می رود
پزشک شاید تعدادی سوال از شما می پرسد. آماده بودن برای پاسخ دادن به این سوالات می تواند زمان را برای پوشش مطالب دیگر حفظ کند. پزشک شما ممکن است سوالات زیر را بپرسد:
- چه زمانی برای اولین بار علائم بروز پیدا کرد ؟
- آیا علائم مداوم می باشد یا بعضی مواقع ایجاد می شود ؟
- شدت علائم شما چقدر می باشد؟
- چه عواملی، علائم را بهبود می بخشد؟
- چه عواملی، علائم را بدتر می کند؟