رادیوتراپی چبیت ؟ یکی از راه های درمان سرطان میباشد که در این مقاله با انواع رادیوتراپی و دیگر مطالب مرتبط با آن صحبت میکنیم که در هیچ جایی نگفته شده است
دراین مقاله به‌بررسی‌درمان رادیوتراپی و اثر بخشی آن درروند بیماری مورد بررسی قرار میگیرد درادامه رویکردی به‌مقاله پرتودرمانی نیز داریم. متاسفانه تمام روش‌های درمانی‌بیماری سرطان‌برای بیماران عوارضی رابه دنبال دارند و رادیوتراپی هم ازاین قاعده مستثنی نیست. عوارض ناشی‌از این‌درمان معمولاً کوتاه مدت هستند و پس ازاتمام دوره درمان ازبین می‌روند گرچه بعضی ازعوارض هم برای مدت طولانی‌تری دربدن فرد باقی می‌مانند.
خبر خوش این‌است که بسیاری ازعوارض رادیوتراپی رامیتوان کنترل و یا ازبروز آن پیشگیری کرد. عوارض پرتو درمانی بطور معمول ازفردی به‌فرد دیگر متفاوت است و باتوجه به‌خصوصیات فیزیکی و بدنی هر فرد، ناحیه‌ای که تحت رادیوتراپی قرار میگیرد و نوع و دوز آن فرق میکند. درصورتیکه پزشک معالج شما برایتان این نوع درمان راتجویز کرده بهتر است قبل‌از شروع آن‌در مورد عوارض جانبی احتمالی، آگاهی داشته باشید.
رادیوتراپی عبارت است‌از استفاده ازاشعه مخصوص برای‌از بین بردن رشد سلولهای‌سرطان‌اما توجه به‌این نکته الزامی است‌که تمام‌سرطانها باآن درمان نمیشود، مثلا درسرطانهایی مثل لوسمی ( نوعی‌سرطان‌خون)که سلولهایسرطانی درکل گردش خون وجود دارند نمیتوان ازاشعه استفاده کرد. امادر تومورهای اندامهای مختلف مثل تومور روده یا ریه‌از رادیوتراپی استفاده زیادی میشود. در واقع 60 درصد ازبیماران برای این قسمت ازدرمان ارزشی قایل نیستند و بیشتر تمایل‌به شیمی درمانی دارند.
اما رادیوتراپی برحسب محلی‌که انجام میشود و طول زمان درمان وبه تناسب برخی ازعوامل دیگر میتواند منجربه عوارض زودرس و دیررس بشود. برای کنترل و مقابله بااین عوارض آماده نمودن بیمار و فامیل او اهمیت زیادی دارد. برخی ازعوارضی که‌در این بیماران ظاهر میشوند اصولا مربوط به‌عوارض کلی سرطان‌میباشد. به‌هر صورت مراقبت ازبیمارانی‌که رادیوتراپی میشوند شامل مراقبتهای عمومی، مراقبتهای اختصاصی و مراقبتهای روانی میگردد.
هدف‌از رادیوتراپی تخریبِ كامل سلول‌های بدخیم با کمترین آسیب به‌سلول‌های طبیعی بدن است. می‌توان ازاشعه برای درمان انواع مختلف‌سرطان‌درتمام قسمت‌های بدن استفاده کرد. دردرمان قطعی (Curative)، هدفِ درمانی ایجاد شانس شفا و استفاده ازمزایای طولانی مدت درمان دربیماران است، درمقابل درمان تسکینی (Palliative) به‌منظور کوچک‌تر كردن اندازه تومور، کاهش درد یااز بین بردن علائم بیماری انجام میشود و ازاین طریق است‌که رادیوتراپی به‌افزایش کیفیت زندگی بیمار کمک خواهد کرد و بیمار احساس بهتری خواهد داشت. دربعضی ازموارد اینکار به‌تنهایی برای مبارزه باسلول‌های بدخیم کافی است و دربعضی موارد نیز ممکن است باسایر روش‌های درمانی همراه شود.
قبل‌از انجام رادیوتراپی لازم است که‌درمان شما به دقت طراحی شود. این عمل امکان آن رافراهم خواهد ساخت تا پرتودهی که‌حد ممکن محدود به‌تومور بوده و بافت‌های سالم ازعوارض پرتو مصون بمانند. اولین مرحله طراحی درمان، انجام سی‌تی‌اسکن و ام‌آرآی به‌منظور تهیۀ تصاویر شبیه بدن بيمار است، اطلاعات به دست آمده ازتصاویر امکان تعیین محل دقیق تومور و سایر ارگان‌های سالم رافراهم میکند. کارهای طراحی درمان‌توسط پزشک و فیزیسیست (متخصص فیزیک پرتودرمانی) که شامل تعیین منطقۀ درمانی، محاسبۀ میزان اشعه و نحوۀ اجرای آن است، انجام خواهد شد. این مراحل توسط نرم‌افزارهای بسيار پیشرفته انجام میشود.
برنامه‌درمانی رادیوتراپی شما توسط پزشک متخصص تعیین میگردد. دراین برنامه نکات ذیل تعیین شده است:
رادیوتراپی مانند هر روش درمان‌سرطان‌دارای عوارضی است که‌طبیعی است. همانطورکه اشاره شد عوارض باتوجه به‌دوز تابش اشعه بستگی دارد .به طور مثال‌در صورتی که‌تابش درمعده یا روده انجام شود ممکن‌است منجربه حالت تهوع و اسهال شود یا دردهان باعث خشکی دهان شود . البته این عوارض بعداز چند هفته ممکن‌است بروز پیدا کند . نکته قابل توجه این است‌که پزشک متخصص انکولوژی قبل ازشروع درمان عوارض احتمالی رابه بیمار توضیح دهند .
بنابراین بسته به‌اینکه چه کاربردی دارد تعداد جلسات متفاوتی دارد . البته به‌نوع تومور و میزان پیشرفت تومور و محل تومور نیز دارد . به‌همین دلیل تعداد جلسات رادیوتراپی میتواند ازیک جلسه تا ۴۰ جلسه باشد .
عوارض معمولا درناحيه اي است‌كه درمان‌انجام ميشود. يكسري ازعوارض عمومي هستند مانند: احساس خستگي و ضعف ممكن است‌در طي‌درمان، به‌دنبال استرس ناشي از‌بيماري، تاثيردرمان رادیوتراپی يا مدت طولاني انتظار، مراجعات مكرر روزانه دچار خستگي شويد. اين حالت موقت بوده و پس ازپايان درمان‌از بين ميرود.
سعي كنيد بيشتر استراحت كنيد.
زمان خواب شبانه و استراحت میان روز خود راافزايش دهيد.
می‌توانيد كار روزمره خودرا ادامه دهيد ولي نبايد كارهاي سنگيني راكه درتوانتان نیست به‌خود تحميل كنيد.
انجام ورزش‌های سبك مانند پياده روی و نرمش های ماليم، دركاهش خستگي ناشی‌از راديوتراپی ميتواند كمك كننده باشد.
درمواردي كه‌پزشك متخصص راديوتراپی انكولوژي، لوسيون يا كرم و پماد مخصوصي براي شما تجويز ميكند درهمان روز وبه همان ميزان و طريقه تجويز شده استفاده كنيد. بهترين زمان مصرف ترجيحا بلافاصله پس ازهر جلسه است.به‌طوري كه‌در مراجعه جلسه بعدي، بقاياي كرم روي ناحيه درمان باقي نماند. مصرف خودسرانه پمادها يا لوسيون‌هاي ترميم كننده مو میتواند وضعيت پوست شمارا بدتر کند.
برای تعیین روش‌درمان تمام اطلاعات درمورد نوع‌سرطان‌و بیماری دریافت شده و پرونده پزشکی تشکیل میشود. دراین مرحله غربالگری سرطان، سی تی اسکن و ام آر آی و یا نمونه برداری انجام میشود تا دقیقاً مشخص شود‌سرطان‌درچه مرحله‌ای است‌و درکدام مناطق بدن است.
دراین مرحله مکان دقیق تومور دربدن بیمار تعیین شده و کانتورینگ اندامهای درمعرض خطر انجام میشود تا مراقبتهای لازم‌برای به‌حداقل رساندن میزان آسیب به‌اندام‌های نزدیک به‌محل سرطان‌انجام شود.
دراین مرحله حداکثر دوز اشعه‌ها و پرتوها برای تخریب سلولهایسرطانی و کوچک کردن تومورها تعیین میشود همچنین برای به‌حداقل رساندن آسیب به‌دیگر اندام‌ها حداقل دوز هم تعیین میشود.
دراین مرحله جلسات رادیوتراپی شروع میشود و درطول درمان‌جلسات مشاوره با پزشک هم خواهید داشت. هر جلسه ازپرتو درمانی‌معمولاً با آماده‌سازی قبلی و موقعیت یابی مکان پرتودرمانی، معمولاً 30 دقیقه به‌طول می‌انجامد. بطور کلی باتوجه به‌شرایط بدنی و بیماری و همچنین باتوجه به‌اینکه پرتودرمانی تنها روش درمانی‌انتخاب شده باشد یا بادیگر روش‌های درمانی‌به صورت ترکیبی انجام شود، بین 3 الی 5 جلسه درهفته درنظر گرفته میشود.
دراین مرحله بعداز گذشت 8 هفته ازدرمان‌با رادیوتراپی ، آزمایش‌های غربالگری(CT، MRI)، آزمایش خون بیولوژیکی و معاینه بالینی برای‌بررسی نتایج پرتودرمانی بر بیمار انجام میشود تا ادامه درمان‌تعیین شود.
درطول مراحل ممکن است‌نیازبه آزمایش گاه به‌گاه خون و یا آزمایش ادرار داشته باشید این بستگی به‌بخشی ازبدن دارد که‌تحت درمان‌است. این آزمایشات جزو روتینی ازبرنامه درمانی‌است و جای نگرانی ندارد.
خیر. پرتو درمانی کاملاً بدون درد بوده و تابش اشعه‌ها قابل مشاهده و احساس نیست.
تصمیم گیری درمورد طول دوره درمان‌با بر عهده پزشک است‌و باتوجه به‌نتیجه غربالگری و معاینات تعیین میشود. بنابراین‌در مورد تعداد جلسات نمیتوان عدد دقیقی رابیان کرد اما بطور معمول تعداد جلسات‌درمان میتواند بین 3 الی 5 جلسه درهفته و به‌مدت 6 هفته یا بیشتر ادامه داشته باشد. زمان توقف راپزشک وبا توجه به‌نتایج آزمایشات تعیین میکند.
باتوجه به‌نوع دستگاه و نوع پرتودرمانی که‌پزشک برای شما تجویز کرده، زمان هر جلسه متفاوت است. طول یک جلسه درمان‌با رادیوتراپی می‌توانداز 5 دقیقه تا 15 دقیقه و بیشتر باشد. درجلسه اول، طول و مدت جلسات‌به شما اعلام میشود.
رادیوتراپی نوعی درمان‌است که‌در آن منبع پرتو داخل بدن قرار میگیرد. یک نوع رادیوتراپی داخلی، بِراکی تراپی (Brachytherapy)نام دارد.در براکی تراپی، منبع پرتوی جامداست وبه صورت دانه‌هایی، نوار یا کپسول می‌باشدکه دربدن درناحیۀ سرطانی یا اطراف آن قرار داده میشود. این روش باعث میشود که‌بتوان دوز بیشتری رابه قسمت محدودتر و کوچکتری ازبدن برساند. پرتورسانی داخلی میتواند بصورت مایع هم باشد. پرتورسانی مایع میتواند با نوشیدن آن، بلع یک قرص یابه صورت درون وریدی باشد. مایع پرتودار درجستجوی سلولهایسرطانی دربدن به‌گردش درمی‌آید، و آنها رااز بین می‌برد.
براکی تراپی رامیتوان برای افراد مبتلابه‌سرطانهای سروگردن، پستان، رحم، سرویکس(گردن رحم)، پروستات، کیسه صفرا، مری، چشم و ریه استفاده کرد. معمولاً ازنوع مایع پرتودرمانی داخلی برای‌افراد مبتلابه سرطان‌تیروئید و لنفوم غیر هوچکین استفاده میشود. همچنین ممکن‌است بیمار همراه باسایر درمان‌هااز جمله رادیوتراپی خارجی ، شیمی درمانی و جراحی، تحت درمان‌با رادیوتراپی داخلی هم قرار بگیرد.
بیمار قبل‌از درمان‌با پزشک ملاقات میکند. دراین ملاقات‌ها تحت معاینه و تصویربرداری قرار میگیرد واز وی یک شرح حال گرفته میشود. پزشک مناسب ترین روش‌در رادیوتراپی داخلی، عوارض و مزایا و مراقبتهای لازم حین و بعدازدرمان رابرای او توضیح می‌دهد. بیمار میتواند انتخاب کندکه تحت این‌درمان قرار بگیرد یا خیر
دراین روش رادیو ترافی، پرتواز دستگاهی به‌سمت ناحیۀ تومورال ساطع میشود. این دستگاه بزرگ‌است و کمی سروصدا ممکن است‌داشته باشد. دستگاه بدن بیماررا لمس نمیکند، ولی دور او می‌چرخد، ودر همین حالت ازجهت‌های مختلف‌به بدن بیمار پرتو می‌تاباند.
رادیوتراپی یک‌درمان موضعی‌است، به‌این معنا که‌پرتو فقطبه قسمت خاصی ازبدن می‌تابد. بعنوان مثال، اگر بیماری به‌سرطان‌ریه دچار باشد پرتو فقط به‌قفسۀ سینه تابانیده میشود نه قسمت دیگری ازبدن .
بله، این‌درمان هزینه براست. چون درآن ازدستگاه‌های پیچیده استفاده میشود و افراد زیادی درتیم درمانی‌دخیل هستند. هزینۀ دقیق رادیوتراپی به‌هزینۀ تیم‌درمانی که‌می‌گیرد محل زندگی فرد، نوع آن و تعداد درمان‌هایی که نیاز دارد بستگی دارد. اما درواقع درازای رسیدن‌به سلامت دوباره و شفای بیماران مبلغ ناچیزی میباشد.
بدن بیمار درحین رادیوتراپی انرژی زیادی برای بازسازی و بهبودی صرف میکند. خیلی مهم است‌که کالری و پروتئین کافی به‌بدن بیمار برسد تا وزنش درآن زمان حفظ شود. او بایداز پزشک یا خود درمورد نیاز به‌پیروی ازرژیم خاصی درحین رادیوتراپی سؤال کند. صحبت بایک متخصص تغذیه میتواند کمک کننده باشد.
گروهی ازافراد می‌توانند درحین رادیوتراپی تمام وقت کار کنند. سایر افراد ممکن‌است بتوانند پاره وقت کار کنند یا اصلاً نتوانند کار کنند. مقدار توانایی فرد برای کار کردن به‌وضعیت و احساس او بستگی دارد. بهتراست اواز پزشک خود آن چه راکه بایددر انتظار باشد را بپرسد.
ممکن‌است فرد درهنگام شروع رادیوتراپی بتواند کار کند و وضعیت مطلوبی هم داشته باشد. ولی باگذر زمان نبایداز احساس خستگی بیشتر، انرژی کمتر یا احساس ضعف متعجب شد. چند هفته تا چند ماه بعداز اتمام درمان طول می‌کشد تا وضعیت بیمار بهتر شود. ممکن است‌در حین رادیوتراپی، بیماربه جایی برسد که‌احساس کند آن قدر مریض است‌که نمیتواند کار کند. به‌همین دلیل بهتراست با کارفرمای خود درمورد مرخصی استعلاجی صحبت کند واز این که‌در حین اینکه او مرخصی است‌بیمه، هزینۀ درمانی‌را می‌پردازد مطمئن شود.
بعداز اتمام ، فرد باید برای بطور پیوسته تحت مراقبت و پیگیری قرار گیرد. پیگیری شامل چک آپ و بررسی‌هایی است‌که توسط Radiation oncologist انجام میشود. دراین چکاپها پزشک، تأثیر رادیوتراپی ، بروز مجدد علائم ، عوارض دیررس‌سرطان‌رابررسی میکند و بابیمار درمورد درمان‌و مراقبت‌هایی که‌باید انجام شود صحبت میکند.
امروزه دردنیا برای درمان‌بیماری از روش‌های پزشکی پیشرفته و علمی استفاده میگردد یکی ازاین روش‌ها است. رادیوتراپی با دو هدف درمانی‌و تسکینی درمان‌سرطان‌و بعنوان یک تکنیک‌درمانی استفاده میشود. این روش به هر بافتی که‌در مسیر آن باشد، توسط اشعه‌هایی همچون ایکس و گاما و… آسیب می‌رساند و اگر بافت مورد نظر، بافت درگیر باشد، بعلت نقص درتوانایی سلول‌های آن برای ترمیم دی ان آ، (DNA)ریشه‌کن میشود.
ما در کلینیک آروین کلیه خدمات درمانی و مراقبتهای شیمی درمانی و رادیوتراپی را با بهترین کیفیت ارائه میکنیم.
