رادیو تراپی پروتون و چگونگی رادیوتراپی پروتون- آروین کلینیک

رادیوتراپی پروتون یکی ازجدیدترین درمان های کنسراست.

کنسر یک بیماری بسیار ترسناک است که‌میتواند دربسیاری قسمت های بدن رخ دهد و معالجه آن بسیار دشوار است. اما روش هایی پیشرفته  کنسر با‌استفاده از فناوری مدرن اکنون در حال ظهور هستند که‌رادیوتراپی یا پرتودمانی  با پروتون یکی ازاین روش های جدید حین معالجه کنسر است.

بسیاری از شما میان معالجات کنسر نام رادیوتراپی راشنیده اید. این یک روش درمانی است که‌تومورهای معیوبی را باتابش مستقیم نابود میشود. پرتودرمانی برای درمان تومور سرطانی و غیر سرطانی استفاده میشود. رادیوتراپی پروتون یک پرتو درمانی پیشرفته تر است.

همانطور که‌از نامش پیداست، پرتو تراپی از ذرات پروتون با‌انرژی بالا برای ازبین بردن سلول های معیوب و تومورها استفاده میکند.

مانند رادیوتراپی معمولی، از پروتون میتوان برای معالجه تومور سرطانی یا غیر سرطانی استفاده کرد. همچنین میتوان این روش را همراه با جراحی استفاده کرد، همانند رادیوتراپی فعلی این معالجه رامیتوان باترکیب ، دیگر معالجات مانند شیمی درمانی استفاده کرد. بیمارانی که با‌استفاده از پرتو تراپی معالجه میشوند عبارتند:

• کنسرمغز
• کنسر سینه
• کنسرمری
• کنسر حنجره
• کنسر کبد
• کنسر ریه
• کنسر پروستات
• کنسر ستون فقرات
• ملانوم چشم
• کنسر هایی مانند سارکوم.

مزایای رادیوتراپی پروتون چیست؟

مزیت اصلی رادیوتراپی پروتون نسبت به‌سایرمعالجات کنسر دقت آن است. حین رادیوتراپی معمولی،پرتو برای رسیدن به‌سلول های معیوب استفاده میشود. اشعه ای که‌شلیک میشود به‌سلول های سالم در مسیر رسیدن به سلول هایی معیوب آسیب میزند. بنابراین، هر چه تعداد دفعات پرتودرمانی بیشتر باشد، عوارض جانبی بیشتری راتجربه خواهید کرد.

در طول رادیوتراپی پروتون چه انتظاراتی باید داشت؟

بطور کلی، شما پنج روز به مدت چند هفته تحت پروتون درمانی قرار میگیرید. با‌این حال، برخی شرایط، بسته به شرایط، ممکن است تنها یک یا چند درمان داشته باشید. درمان رادیوتراپی پروتون واقعی ممکن است فقط چند دقیقه طول بکشد، اما شما باید قبل هر جلسه درمانی 30-45 دقیقه زمان آماده سازی را در نظر بگیرید.

همچنین احتمالاً باید سی تی اسکن هفتگی انجام دهید تا ببینید آیا دوز شما باید بر اساس تغییرات وزن یا اندازه و شکل تومور مجدداً محاسبه شود.

برای آماده کردن شما، روی یک میز قرار میگیرید. برای ثابت نگه داشتن بدن از بالش و سوتین استفاده خواهد شد. سپس باید تحت یک آزمایش تصویربرداری مانند اشعه ایکس یا سی تی اسکن قرار بگیرید تا مطمئن شوید که‌بدن شما دقیقاً درهمان موقعیت قبل هر درمان قرار دارد.

تیم پرتودرمانی شما اتاق را ترک میکند و به‌منطقه ای میرود که‌میتواند شما را تحت نظر داشته باشد. آنها قادر خواهند بود شما را ببینند و بشنوند.

رادیوتراپی پروتون بوسیله دستگاهی بنام “گانتری” انجام میشود که‌پرتوهای پروتون را به نقاط دقیق بدن هدایت میکند. هنگامیکه دستگاه روشن میشود و دوز پروتون درمانی را ارائه میدهد، صدای دستگاه راخواهید شنید. با‌این حال، حین درمان نمیتوانید اشعه را احساس کنید.

بعد از رادیوتراپی پروتون چه انتظاراتی باید داشت؟

با پایان جلسه رادیوتراپی، میتوانید به‌کار روزانه خود بپردازید. هیچ اثری ازتشعشع دربدن شما باقی نمیماند و همچنین نمیتوانید آن را ساطع کنید.

عوارض جانبی رادیوتراپی پروتون معمولاً درطول زمان ایجاد میشود. ممکن است ابتدا برخی عوارض جانبی را تجربه کنید. اما بعد چندین بار، احتمالاً احساس خستگی خواهید کرد، بنابراین ممکن است احساس کنید که‌فعالیت‌ معمول شما انرژی بیشتری می‌گیرد یا انرژی کمی برای انجام کار روزمره دارید. همچنین ممکن است متوجه قرمزی پوست، مشابه‌آفتاب سوختگی، و ناحیه ای که‌پرتوهای پروتون را دریافت کرده است، شوید.

رادیوتراپی پروتون چگونه کار میکند؟

حین پروتون درمانی از پروتون‌ها (ذرات با بار مثبت) بجای اشعه ایکس استفاده میشود.دستگاه مخصوصی پروتون ها را تسریع میکند. این پروتون های پرانرژی میتوانند سلول های معیوب را ازبین ببرند و باعث کوچک شدن تومورها شوند. تحویل پروتون ها به‌یک مکان خاص آسان تر از اشعه ایکس مورد استفاده در پرتودرمانی استاندارد است.

تفاوت رادیوتراپی کنونی با پروتون تراپی چیست؟

پرتوهای اشعه ایکس مورد استفاده در پرتودرمانی استاندارد ازناحیه تومور فراتر رفته و پرتو به‌مناطق سالم فرستاده میشود. این میتواند به‌اندام ها یا بافت های سالم نزدیک تومور آسیب برساند.

انرژی پروتون ها دوزهایی بالاتری تشعشع به‌محل دقیق تومور میفرستد. این به‌پزشکان کمک می کند تا کنسر را کنترل و مدیریت کنند، در‌حالی‌که آسیب به اندام حیاتی و بافت سالم را‌ تا حد زیادی کاهش می دهد.

آیا رادیوتراپی پروتون خطراتی هم دارد؟

پروتون تراپی بسیار دقیق سلول هایی معیوب را هدف قرار میگیرد، یک گزینه عالی برای کودکان مبتلا به برخی انواع کنسر است. آسیب به سلول های سالم و حین رشد جزئی است. بنابراین، عوارض جانبی کمتری نیز ظاهر میشود. این همچنین  عواقب یا اثرات طولانی مدت مانند ناتوانی یادگیری، کاهش شنوایی و سایر مشکلات به‌حداقل میرسد.

هنگامی که عوارض جانبی حین بهبودی رخ میدهد، معمولاً بسیار خفیف هستند. این اثرات شامل موارد زیر است:

• خستگی
• تحریک پوست
• ریزش مو در محل درمان

آیا آمادگی خاصی برای انجام رادیوتراپی پروتون لازم است؟

چندین مرحله آماده سازی قبل شروع پروتون درمانی بیمار مورد نیاز است. اولین گام در‌آماده سازی برای درمان، روشی بنام “شبیه سازی” است که در‌آن بیمار در یکی از بسیاری از دستگاه های تخصصی بیحرکتی قرار میگیرد تا ازموقعیت دقیق و بسیار قابل تکرار برای هر معالجه اطمینان حاصل شود. گاهی اوقات نیاز به قرار دادن یک نشانگر فلزی در داخل یا اطراف تومور برای کمک به معالجه وجود دارد. درصورت لزوم، این روش ها معمولاً چند روز قبل شبیه سازی انجام میشود.

دستگاه بی حرکتی مورد استفاده بستگی به محل تومور دارد. برای معالجه بالای گردن، می توان یک ماسک سفارشی در‌اطراف صورت قرار داد، یا یک سینی سفارشی رامیتوان بطور موقت به دندان ها وصل کرد. برای معالجات زیر گردن، قالب سفارشی به اشکال مختلف رامی توان در زیر یا اطراف بدن قرار داد.

هنگامی که‌دستگاه بیحرکتی ساخته شد، بیماران تحت اسکن توموگرافی کامپیوتری قرار میگیرند (CT) که برای ایجاد یک بازسازی مجازی و سه بعدی تومور و بافت های طبیعی اطراف آن استفاده میشود.

انکولوژیست هایی تشعشع، مرزهای تومور و ساختارهایی طبیعی اطراف آن را در‌این مدل کامپیوتری سه بعدی مجازی تعریف میکنند و با فیزیکدانان برای تعیین ایمن ترین و موثرترین تکنیک های تشعشع کار میکنند. این سی‌تی‌اسکن دقیقاً درهمان موقعیت معالجه انجام می‌شود، بنابراین انکولوژیست پرتودرمانی می‌تواند مطمئن باشد که‌طرح بادقت بالا و طراحی‌شده توسط کامپیوتر، تومور را بادقت هدف قرار می‌دهد.

آزمایش هایی اضافی مانند تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI) یا اسکن PET/CT اغلب برای کمک به پزشکان برای تعیین دقیق محل و وسعت تومور یا ساختارهایی حیاتی ضروری هستند.

عوارض رادیوتراپی پروتون

حین معالجه با رادیوتراپی پروتون هیچ دردی احساس نخواهید کد و تنها ممکن است بعد از معالجه مقداری عوارض جانبی داشته باشید که پزشک میتواند برایتان دارویی تجویز کند که به‌راحتی بتوان با‌استفاده آنها عوارض جانبی تا حد زیادی کاهش داد.

عوامل دیگری که ممکن است بر وضعیت شما بعد معالجه تأثیر بگذارد، مقدار دوزی است که‌حین معالجات دریافت می‌کنید و همراه بودن معالجه شما با دیگر روش ها. عوارض جانبی رایج این روش عبارتند: ریزش موی موقت و واکنش پوستی که در‌آن تشعشع مستقیماً از آن عبور میکند و خستگی،مخصوصا هنگام درمان یک ناحیه بزرگ.

رادیوتراپی پروتون میتواند عوارض جانبی ایجاد کند. این مشکلات میتواند ناشی از خود درمان یا آسیب اشعه به سلول های سالم در ناحیه درمان باشد.

تعداد و شدت اثرات نوع پرتو، دوز و قسمتی از بدن که‌ تحت معالجه قرار میگیرد بستگی دارد. باپزشک و یا پرستار خود صحبت کنید تا بتوانند آنها راکنترل کنند.

تابش میتواند عوارض جانبی زودرس و دیرهنگام ایجاد کند. اثرات اولیه حین معالجه یا بلافاصله بعد آن رخ میدهد. عوارض جانبی معمولا در عرض چند هفته نابود میشود. پوست محل درمان ممکن است حساس، قرمز، تحریک شده یا متورم شود. سایر تغییرات عبارتند: خشکی، خارش، پوسته پوسته شدن و زخم.

بسته به ناحیه تحت معالجه، سایر عوارض جانبی میتواند شامل موارد زیر باشد:

• ریزش مو در ناحیه درمان
• مشکلات دهان و مشکل در بلع
• مشکلات غذا خوردن و هضم
• اسهال
• تهوع و استفراغ
• سردرد
• حساسیت و تورم در ناحیه درمان
• تغییرات ادرار و مثانه

عوارض جانبی دیرهنگام ممکن است ماهها یا سالها بعد معالجه رخ دهد. در‌حالی که معمولا دائمی هستند، نادر هستند. آنها عبارتند:

• تغییرات مغزی
• تغییرات ستون فقرات
• تغییرات ریه
• کبد تغییر میکند
• تغییرات روده بزرگ و راست روده
• ناباروری
• تغییرات مفاصل
• لنف ادم
• تغییرات در دهان
• کنسر ثانویه

جهت جلوگیری از عود کنسر بعد رادیوتراپی پروتون پزشک بصورت روتین برایتان آزمایشاتی تجویز خواهد کرد.

خطر کوچک ابتلا به کنسر بدلیل پرتودرمانی جهت معالجه کمتراز معالجه معمولی اشعه ایکس (فوتون) است.

تکنیک هایی بسیار پیشرفته مانند رادیوتراپی پروتون به متخصصان انکولوژیست پرتویی اجازه میدهد تا توانایی های تخریب کنسر و پرتو را به حداکثر برسانند و عوارض جانبی آن را به حداقل برسانند.

رادیوتراپی پروتون چه مدت طول میکشد؟

رادیوتراپی پروتون تقریباً 6 تا 8 هفته طول میکشد و بازدیدهای روزانه حین روزهای هفته 30 تا 45 دقیقه طول میکشد. بیشتر زمان صرف قرار دادن فرد حین موقعیت مناسب معالجه میشود.

رادیوتراپی پروتون بدون درد است و نیازی به بستری شدن دربیمارستان ندارد. کودکان زیر 6 سال ممکن است نیاز به بیهوشی عمومی داشته باشند تا حین معالجه کاملاً ثابت بماند.

رادیوتراپی پروتون در ایران

رادیوتراپی پروتون یکی ازبهترین و موثرترین روش ها برای معالجه کنسر است اما هنوز بسیاری کشورهای دنیا مثل ایران وارد نشده است. این معالجات دارای هزینه بسیاری بالایی بدلیل جدید بودن آن است و هنوز تحت پوشش هیچ نوع بیمه ای حتی درکشورهای پیشرفته تر نیز قرار نگرفته است.