تراکم استخوان و ریز تا درشت تراکم استخوان - کلینیک آروین

آزمایش تراکم استخوان چیست ؟

آزمایش تراکم استخوان (BMD) برای بررسی سلامت استخوان انجام میگیرد. با انجام این روش توانایی بررسی پوکی ،خطرشکستگی  و درمان را پیگیری میکند. متداول ترین تست پوکی استخوان دکسا نام دارد که با استفاده از اشعه ایکس میتواند استخوانها را مورد بررسی قرار دهد. انجام این آزمایش کاملا بدون درد است و مانند عکس برداری اشعه ایکس میباشد.

چرا سنجش تراکم استخوان انجام میشود؟

پزشک از سنجش تراکم استخوان برای بررسی موارد زیر استفاده میکند:

• بررسی کاهش تراکم استخوان قبل از شکستگی
• بررسی عوامل خطر بروز شکستگی
• تشخیص پوکی
• درمان و مطالعه میزان پوکی

هرچه میزان مواد معدنی موجود در استخوان بیشتر باشد بافت با تراکم بالاتری نیز خواهد داشت و متراکم تر بودن آن برابر است با قوی تر بودن آن در نتیجه احتمال شکستگی کمتر میشود.

چه زمانی آزمایش تراکم استخوان توصیه میشود؟

سنجش تراکم استخوان با اسکن فرق میکند. در اسکن نیاز به‌تزریق خواهید داشت و این روش برای تشخیص شکستگی، سرطان، وجود عفونت و سایر ناهنجاریهایی استفاده میشود. با اینکه پوکی در زنان مسن شایع تر است اما گاها آقایان نیز میتوانند به‌این بیماری دچار شوند.

کوتاه شدن قد (لطفا به‌کلمه شدن دقت نمایید) :

افرادی که حدود 4 سانتی متر نسبت به‌گذشته کوتاه تر شده‌اند ممکن است دچار شکستگی‌هایی درقسمت ستون فقرات خود شده باشند که دانستن این موضوع نیازمند سنجش تراکم استخوان است.

آزمایش تراکم شکستگی استخوان :

شکستگی زمانی اتفاق میفتد که یک استخوان بشدت ضعیف و شکننده شود گاهی در افراد مسن امکان دارد حتی بر اثر سرفه و یا عطسه شدید نیز شکسته شود.

مصرف داروی خاص :

استفاده طولانی مدت از داروهای استروئیدی مانند پردنیزون مانع بازسازی مجدد استخوان میشود که این امر میتواند باعث پوکی استخوان شود.

افت سطح هورمونی :

علاوه بر افت طبیعی هورمون ها که پس از یائسگی اتفاق می افتد، هورمون استروژن ممکن است منجربه سرطان شود. برخی سرطان ها مانند سرطان پروستات در آقایان میتواند باعث کاهش هورمون تستسترون در آقایان نیز بشود. کاهش سطح هورمون های جنسی باعث ضعیف شدن استخوان میشود.

آماده شدن برای سنجش تراکم استخوان

سنجش تراکم استخوان راحت، سریع و بدون درد است و هیچگونه آمادگی نیاز ندارد.

حتما بیاد داشته باشید که چنانچه اخیرا اگر برای سی تی اسکن یا آزمایشات دیگر تزریق انجام داده اید حتما از قبل به‌پزشکتان اطلاع دهید امکان دارد این مواد باعث ایجاد تراکم کاذب در استخوان شوند.

غذا و دارو :

تا 24 ساعت قبل از انجام سنجش تراکم استخوان از مصرف کلسیم و مشتقات آن پرهیز نمایید.

لباس و وسایل شخصی :

لباس راحت و گشاد به‌تن کنید و از پوشیدن لباس با زیپ ، کمربند و یا دکمه پرهیز کنید. تمامی جواهرات و وسایل فلزی مانند کلید، پول خرد، انگشتر و … را همراه خود نداشته باشید. ممکن است از شما درخواست شود تا برای انجام آزمایش بجای لباس های خود از گان استفاده کنید.

تراکم استخوان کم و پوکی استخوان

اطلاعات حاصل از تراکم استخوان به‌پزشک شما کمک میکند تا درمان درست جهت بیماری شما را انجام دهد.

اگر تراکم استخوان شما آنقدری کم نباشد که منجر به‌پوکی شود ممکن است دلایل دیگری وجود داشته باشد که این دلایل شامل:

• وراثت
• کمبود وزن بدن
• شرایط پزشکی ،درمان هایی که انجام داده اید که منجر به‌تاثیرات منفی روی استخوان هایتان شده است میشود.

سنجش تراکم استخوان چگونه انجام میشود؟

سنجش تراکم استخوان بسیار سریع و بدون درد انجام میشود و مراحل آن شامل دراز کشیدن شما به‌پشت روی یک تخت در طول تصویربرداری میشود سپس با استفاده از تابش اشعه ایکس به‌نقطه مورد نظر اسکن انجام میشود.

اسکن سنجش تراکم استخوان

زمانی که شما برای سنجش تراکم استخوان از اسکن دکسا استفاده میکنید، نیازی به‌انجام تزریق نخواهید داشت.

نیاز است تا به‌پشت روی یک سطح دراز بکشید تا اشعه ایکس به‌بدن شما تابانده شود به‌هیچ وجه نباید تکان بخورید زیرا تصویر بدست آمده تار خواهد شد.

تصویر برداری توسط یک رادیوتراپ متخصص انجام خواهد گرفت.

در طول اسکن دستگاه تصویربرداری با فاصله از بدن شما شروع به‌حرکت میکند و مقدار تراکم استخوان شما را از مرکز استخوان تصویربرداری میکند و هیچ تماسی با بدن شما صورت نخواهد گرفت.

تصویربرداری معمولا از باسن و پایین ستون فقرات خواهد بود از دستگاه یک دسته اشعه نازک به‌بدن برای تصویربرداری تابانده میشود.

اما از آنجا که در هر قسمت از بدن متفاوت است ممکن است اسکن از نقاط مختلف بدن انجام شود.

سازمان بهداشت جهانی تفسیر جواب آزمایش  را بر اساس سطوح مختلف آن دسته بندی کرده است

SD* مخفف میزان بافت استخوانی میباشد.

مدت زمان سنجش تراکم استخوان

سنجش بین 10 الی 20 دقیقه زمان لازم دارد در صورتی که بتوانید بطور کامل ثابت بمانید و حرکتی انجام ندهید این مدت میتواند کوتاه تر نیز باشد.

چه افرادی نیازمند سنجش تراکم استخوان هستند؟

همه افراد میتوانند جهت سنجش به‌کلینیک مراجعه نمایند اما انجام این آزمایش بیشتر در بین زنان مسن رایج میباشد اما مردان نیز میتوانند این آزمایش را انجام دهند. شانس ابتلا پایین با افزایش سن بیشتر میشود.

پزشکان ممکن است انجام سنجش استخوان را برای افراد زیر تجویز نمایند:

• زنان 65 سال به‌بالا
• زنان در دوران یائسگی یا 50 سال به‌بالا
• شکستگی استخوان در سنین بعد از 50 سالگی
• کوتاه شدن قد حدود 4 سانتی متر
• خمیدگی بدن
• کمر درد بدون دلیل
• قطع شدن ناگهانی پریود بدون دلیل بارداری یا یائسگی
• انجام پیوند اعضا
• کاهش ناگهانی سطح هورمون

11 راه حل برای افزایش تراکم استخوان

میزان تراکم استخوان ها همواره متغییر میباشد. در طول کودکی، بلوغ و جوانی استخوانها بطور طبیعی مواد مغذی و معدنی را جذب میکنند و خود را تقویت میکند.

از آنجا که افراد پس از ورود به‌پایان دهه 20 سالگی به‌اوج تراکم استخوانی خود میرسند و دیگر بعد از این سن بدن توانایی جذب مواد معدنی برای تقویت استخوان را نخواهد داشت.

همچنین ممکن است با افزایش سن کاهش یابد. پس از یائسگی عمدتا افراد به‌ویژه بانوان مسن تر مستعد ابتلا به پوکی استخوان خواهند شد این بیماری باعث میشود استخوانها بسیار ضعیف و شکننده شوند.

البته چندین راه برای جلوگیری از ابتلا به‌این بیماری نیز وجود دارد که با ما همراه باشید:

وزنه برداری و انجام تمارین قدرتی برای افزایش تراکم استخوان

مطالعات نشان دهنده این است که انجام تمرینات قدرتی مانند وزنه برداری به‌رشد بیشتر استخوان ها کمک زیادی میکند.

برای مثال مطالعات انجام شده روی کودکان مبتلا به‌دیابت نوع 1 نشان دهنده این است که شرکت در فعالیت های قدرتی باعث افزایش رشد استخوان ها و تقویت بافت استخوانی در این کودکان میگردد.

فواید انجام ورزش های قدرتی شامل موارد زیر است:

• افزایش تراکم معدنی استخوان
• افزایش اندازه
• کاهش التهابات
• محافظت در برابر سایش استخوان
• افزایش توده عضلانی

مصرف زیاد سبزیجات و کمک‌به تراکم استخوان

سبزیجات دارای کالری کمتر و همچنین ویتامین ها و مواد معدنی و فیبر بالایی میباشند. مطالعات جدید نشان دهنده این است که ویتامین ث میتواند به‌کاهش آسیب های استخوانی کمک نماید.

مصرف سبزیجات زرد و سبز میتواند برای بیشتر افراد سودمند باشد. این سبزیجات برای کودکان باعث افزایش رشد استخوانها و در بالغین باعث حفظ و تقویت آنها میشود. کودکانی که مقادیر بیشتری سبزیجات سبز و زرد مصرف میکنند و مقدار کمتری غذای سرخ کردنی میل میکنند دارای سلامت بدنی بیشتر و تراکم استخوان بالاتری نسبت به‌هم سن و سالهایشان هستند.

مصرف کلسیم در طول روز

کلسیم نیاز اولیه سلامت استخوان میباشد. با افزایش سن بانوان و آقایان باید در رژیم غذایی روزانه خود به‌مصرف کلسیم بپردازند . بهترین روش برای جذب کلسیم خوردن یک وعده غذایی با کلسیم بالا بجای مصرف قرص است.

جذب کلسیم از طریق رژیم غذایی بهتر از مصرف قرص کلسیم است. غذاهای غنی از کلسیم عبارتند از:

• شیر
• پنیر
• ماست
• سبزیجات برگدار مانند کلم پیچ و کلم
• انواع نخود
• ماهی ساردین

مصرف غذا غنی از ویتامین D و K

ویتامین K-2  نقش مهمی را در سلامت استخوان با کاهش از دست دادن کلسیم و کمک به‌اتصال مواد معدنی به استخوان ایفا میکند.

غذاهای غنی از ویتامین K-2 عبارتند از:

• پنیر
• کلم آب پز شده با سرکه
• ناتو، غذای سنتی ژآپنی حاصل از تخمیر سویا

ویتامین D به‌بدن در جذب ویتامین D کمک میکند. افرادی که بدنشان به‌اندازه کافی ویتامین D دارد کمتر منجر به پوکی استخوان میشوند.

جذب ویتامین د از طریق نور خورشید صورت میگیرد. کاهش میزان ویتامین د بدن میتواند ابتلا به بیماری پوکی را افزایش میدهد.

داشتن وزن مناسب و تراکم استخوان

وزن مناسب مورد ضروری برای داشتن تراکم استخوان مناسب میباشد افرادی که دارای وزن کمی میباشند بیشتر درمعرض از دست دادن و ابتلا به بیماریهای استخوانی میشوند. علاوه بر آن افزایش وزن نیز باعث افزایش استرس بر روی استخوان‌ها میشود.

با افزایش وزن و لاغری مجدد به‌این موضوع فکر نکنید که تراکم استخوان را با افزایش دادن وزن بیشتر خواهید کرد و با کاهش مجددی وزن بعد از افزایش استخوانها متراکم میمانند بلعکس این کار باعث ضعیف تر شدن استخوانها میشود.

پرهیز از داشتن رژیم کم کالری

کاهش بیش از حد کالری غذای مصرفی میتواند باعث بروز مشکلات سلامتی شود که شامل کاهش تراکم استخوان است.

قبل از تصمیم به‌داشتن هرگونه رژیم غذایی حتما با پزشک خود درباره داشتن مقدار کالری مناسب در رژیم غذایی خود مشورت نمایید. هرگونه رژیمی باید شامل تعادل بین مقدار پروتئین، چربی ها، ویتامین ها و مواد معدنی باشد.

مصرف بیشتر پروتئین و داشتن تراکم استخوان مورد نیاز

پروتئین باعث حفظ سلامت استخوان و افزایش تراکم میشود پس حتما مطمئن شوید که از مقدار کافی پروتئین برخوردار هستید.

افرادی که از مقدار بیشتر پروتئین در مصرف غذاییشان استفاده میکنند استخوانهای متراکم تری نسبت به‌هم سن و سالان خود دارند پس در رابطه با مقدار مصرف روزانه پروتئین در رژیم غذاییتان با پزشک مشورت نمایید.

مصرف غذاهای غنی از اسید چرب امگا 3 به تراکم استخوان کمک میکنند.

اسید چرب امگا 3 در انواع مختلفی از غذاها وجود دارد که این غذاها شامل: سالمون، مغذیجات، دانه ها و ماهی خال دار میشود. افراد میتوانند با مصرف این غذاها و یا مکمل امگا 3 باعث جذب آن شوند.

غذاهای غنی از منیزنم و زینک

همانند کلسیم منیزیم و زینک هم جز مواد و ویتامین های معدنی هستند که استحکام استخوان ها را بالا میبرد و کمک به‌حفظ تراکم استخوان نقش دارند.

منیزیم به‌جذب کلسیم و ویتامین د در بدن کمک میکند.

بیشترین مقدار زینک در استخوان وجود دارد و باعث افزایش سلامت و جلوگیری از شکستگی میشود.

غذاهای غنی از زینک و منیزیم عبارتند از:

• مغزها
• حبوبات
• دانه ها
• غلات کامل

ترک سیگار

سیگار بعنوان یکی از موارد مضر برای سلامتی میباشد. بسیاری از ما فکر میکنیم سیگار کشیدن تنها باعث ابتلا به سرطان ریه و یا مشکلات تنفسی میشود اما سیگار کشیدن همچنین میتواند باعث بیماری های استخوانی نیز بشود، مانند ابتلا به پوکی استخوان و افزایش ریسک ابتلا به شکستگی و کاهش تراکم استخوان شود.

خودداری از نوشیدن الکل و بهبود تراکم استخوان

حفظ تعادل در نوشیدن الکل بنظر نمی آید تا روی سلامت استخوان افراد تاثیر گذار باشد. اگرچه زیاده روی و نوشیدن بیش از حد الکل میتواند باعث کاهش جذب کلسیم و کاهش تراکم شود و به‌مراتب باعث پوکی استخوان و شکننده شدن آنها نیز میگردد.

بانوان جوانی که از دهه 20 سالگی خود شروع به‌نوشیدن الکل میکنند بیشتر در معرض کاهش خواهند شد.

چه زمانی نیاز به سنجش تراکم استخوان دارید؟

بانوان با سن 65 سالگی و آقایان با سن 70 سال به‌بالا در خطر ریسک ابتلا به پوکی استخوان میباشند و نیازمند انجام آزمایش سنجش هستند. بانوان جوانتر و آقایان با سنین 50 تا 69 سال ممکن است در صورت دارا بودن ریسک خطر در رابطه با مشکلات استخوان به‌آزمایش نیاز داشت باشند. عوامل خطر عبارتند از:

• شکستگی استخوان در تصادف سبک
• ابتلا به‌آرتریت روماتوئید
• سابقه شکستگی باسن در خانواده
• سیگار کشیدن
• نوشیدن الکل زیاد
• کم بودن وزن بدن
• استفاده از داروهای کورتیکواستروئیدی به‌مدت سه ماه یا بیشتر
• داشتن سطح بسیار پایین ویتامین د

هر چند وقت یکبار باید تست سنجش تراکم استخوان را انجام دهم؟

اگر یکبار تست سنجش تراکم استخوان داده اید و متوجه شدید که تراکم استخوان شما کم میباشد پزشک برایتان دارو تجویز خواهد نمود و مجدد یکسال بعد نیاز به انجام آزمایش مجدد خواهید داشت.

هزینه سنجش تراکم استخوان

سنجش تراکم استخوان در بیمارستان ها و کلینیک ها انجام میگیرد و برخی شامل بیمه نیز میشود و در کلینیک های خصوصی هزینه تراکم استخوان با توجه به مکانی که به‌آن مراجعه مینمایید و دستگاه تصویربرداری بستگی دارد.

اگر سنجش تراکم استخوان را انجام ندهیم چه میشود؟

اگر از انجام شدن آزمایشات امتناع کنید، استخوان بشدت ضعیف میشود و حتی ممکن است با یک عطسه و یا سرفه شدید بشکند و استخوان ضعیف قادر به‌جوش خوردن نبوده و باعث زمین گیر شدن فرد میشود.