انواع ویروس سرطان زا

سرطان به تنهایی از یک محرک ایجاد نمی شود. معمولاً عوامل متعددی دخیل هستند که شناسایی آنها همیشه آسان نیست. به این ترتیب، کسی می‌ تواند محرک‌ های سمی باشد بدون اینکه بیمار شود. از سوی دیگر، افراد بدون اینکه قادر به شناسایی علت یا تقویت کننده باشند، از سرطان رنج می برند. با این حال، ثابت شده است که چند ماده احتمال ابتلا به سرطان را افزایش می دهند. اینها شامل هشت ویروس سرطان زا ارائه شده در اینجا می شود. دانش بهتر در مورد این ویروس ها می تواند از ایجاد سرطان جلوگیری کند.

ویروس ها چگونه خطر ابتلا به سرطان را افزایش می دهند؟

ویروس ها به میزبان خود بستگی دارند. آنها به سلول ها نیاز دارند تا DNA خود را در آنجا تزریق کنند و از سلول ها برای خود استفاده کنند. آنها توسط بدن شناسایی می شوند و تا حد امکان بی ضرر می شوند. با این حال، این امکان نیز وجود دارد که آنها مادام العمر بدون ایجاد علائمی در بدن باقی بمانند. این است به عنوان مثال ممکن است به اندام های خاصی خارج شوند و در آنجا برای سیستم ایمنی غیرقابل دسترسی باشند یا شناسایی نشوند. به عنوان مثال، معمولاً توسط عوامل استرس زا مانند یک بیماری حاد که سیستم ایمنی را تضعیف می کند، تا زمانی که فعال شوند، خاموش می مانند. اکنون ویروس سرطان زا برای غلبه بر سیستم ایمنی و ایجاد بیماری آسان ‌تر است.

چگونه یک ویروس می توان سرطان زا باشد؟

از سوی دیگر، سایر ویروس ها می توانند برای چندین دهه بدون ایجاد علائم در بدن لانه کنند. یا عفونت تنها زمانی منجر به آسیب سلولی شدید و بیماری قابل توجهی می شود که محرک های دیگر اضافه شوند.

با این حال، در مورد برخی از انواع ویروس سرطان زا ، این بدون خطر نیست: هر سلول دارای یک سیستم کنترل پیچیده است که دقیقاً زمان تقسیم سلولی و همچنین مرگ سلولی را تعیین می کند. برای سلامت ارگانیسم مهم است که سلول های در حال تقسیم و مردن در تعادل باشند. با این حال، ویروس ها برای تولید مثل خود به سلول های تقسیم شده وابسته هستند: یک عفونت می تواند کنترل رشد سلول را نادیده بگیرد و از مرگ برنامه ریزی شده سلولی ( آپوپتوز ) جلوگیری کند.

به عنوان مثال، ویروس هایی که اطلاعات ژنتیکی آنها در سلول های میزبان ذخیره می شود، می توانند ژن ها را با عملکرد کنترل مرکزی مختل کنند.

سرطان مسری نیست، اما عوامل عفونی مانند ویروس ها می توانند در ایجاد آن دخیل باشند. اینکه دقیقا چگونه این اتفاق می افتد هنوز تا آخرین جزئیات درک نشده است

تاریخچه کشف اولین ویروس سرطان زا

وقتی تیم هاوزن در اوایل دهه 1980 موفق شد ثابت کند که برخی از ویروس‌ های پاپیلومای انسانی (HPV) می ‌توانند باعث سرطان دهانه رحم شوند، باید یک پیروزی برای هارالد زور هاوزن بود. پزشک قبلاً این ارتباط را در سال 1976 فرض کرده بود .در ابتدا توسط متخصصان مورد تمسخر قرار گرفت. پشتکار زور هاوزن با جایزه نوبل پزشکی در سال 2008 پاداش داده شد. اندکی قبل از آن، اولین واکسن ها علیه HPV برای محافظت در برابر سرطان دهانه رحم و سایر انواع سرطان در ناحیه تناسلی و اوروفارنکس استفاده شد.

اساساً سرطان به خودی خود مسری نیست. اما برخی از پاتوژن های مسری به ظهور آن کمک می کنند. سازمان بهداشت جهانی 15.4 درصد از تمام بیماری های تومور در سراسر جهان را به عفونت – با باکتری ها، ویروس ها، انگل ها – نسبت می دهد. حدود ده درصد موارد سرطان در سراسر جهان توسط ویروس ها ایجاد می شود.

ویروس ها می توانند باعث سرطان شوند

هنگامی که هارالد زور هاوزن در دهه 1960 کار بر روی ویروس های تومور را آغاز کرد، از قبل مشخص بود که ویروس ها می توانند باعث سرطان در انسان شوند. ویروس اپشتین بار (EBV) اولین ویروس تومور انسانی شناخته شده بود: یکی از اعضای خانواده ویروس سرطان زا هرپس که هنوز هیچ واکسنی یا درمانی برای آن وجود ندارد.

بیش از 90 درصد از همه افراد در مقطعی از زندگی خود به EBV آلوده می شوند، برای مثال هنگام بوسیدن. عفونت معمولاً مورد توجه قرار نمی گیرد، اما برخی از افراد دچار تب غده ای می شوند که در موارد نادر می تواند منجر به مننژیت یا التهاب ماهیچه قلب شود. ویروس‌های اپشتین بار نیز هر ساله با حدود 120000 سرطان در سراسر جهان، از جمله سرطان‌ های خون (لنفوم ‌های سلول B و لنفوم‌ های بورکیت) و تومورهای نازوفارنکس مرتبط هستند.

در جستجوی سایر ویروس سرطانی، زور هاوزن به طور گسترده با سرطان دهانه رحم سر و کار داشت. از اواسط قرن نوزدهم نشانه هایی مبنی بر ارتباط با تماس جنسی برای این نوع تومور وجود دارد. امروزه نیز به لطف کار هاوزن، ویروس های پاپیلومای انسانی HPV-16 و HPV-18 که از فردی به فرد دیگر منتقل می شوند، از عوامل اصلی این نوع سرطان در نظر گرفته می شوند.

بیش از 200 نوع HPV شناخته شده است

اکنون بیش از 200 نوع مختلف HPV شناخته شده است. برخی بی ضرر هستند، برخی دیگر باعث ایجاد زگیل روی پوست، اغلب در ناحیه تناسلی می شوند. با این حال، دوازده ویروس سرطان زا پرخطر، باعث تغییرات سلولی می شود که می تواند به سرطان تبدیل شود. بر اساس گزارش مرکز تحقیقات سرطان ، این در سال 2018 برای حدود 6000 زن و 1700 مرد در ایران اعمال شد. اکثر آنها به سرطان دهانه رحم مبتلا شدند، اما برخی نیز به تومورهای واژن، فرج، آلت تناسلی، ناحیه مقعد یا اوروفارنکس مبتلا شدند.

اکثر این موارد قابل پیشگیری هستند. واکسن های مختلف در برابر انواع پرخطر و در نتیجه در برابر سرطان محافظت می کنند. در آلمان یک واکسن علیه دو و یک واکسن علیه 9 نوع HPV وجود دارد. کمیسیون دائمی واکسیناسیون  این واکسن را برای پسران و دختران 9 تا 14 ساله توصیه می کند.

در اکثر کشورها، موفقیت نرخ بالای واکسیناسیون 80 تا 90 درصد در برابر ویروس سرطان زا انجام می شود: از زمانی که برنامه واکسیناسیون معرفی شد، مراحل اولیه سرطان دهانه رحم به میزان قابل توجهی کمتر تشخیص داده شده است. از آنجایی که این نوع سرطان بسیار کند پیشرفت می کند، داده های مربوط به کاهش موارد واقعی سرطان تنها در چند سال آینده در دسترس خواهد بود.

اینکه چگونه ویروس ‌ها در نهایت باعث بروز سرطان می شوند، هنوز به طور کامل درک نشده است. ادغام DNA ویروسی در ژنوم سلول میزبان می ‌تواند نقش داشته باشد، اما سیستم ایمنی معیوب نیز می‌ تواند نقش داشته باشد، که از جمله موارد دیگر، دفاع از خود را برای ویروس ‌ها آسان‌ تر می‌ کند. به همین دلیل است که بیماران مبتلا به ایدز در مرحله پیشرفته نقص ایمنی اغلب از به اصطلاح سارکوم های کاپوزی، تومورهای بدخیم پوست، که به طور قاطع توسط ویروس هرپس انسانی 8 (HHV8) تحریک می شوند، رنج می برند. التهاب مزمن نیز یک عامل خطر است.

مورد دوم برای مثال در مورد سرطان کبد صدق می کند. رالف بارتنشلاگر، ویروس شناس در مرکز تحقیقات سرطان آلمان و در دانشگاه هایدلبرگ، می گوید: «ویروس های مختلف هپاتیت که باعث التهاب می شوند، نقش مهمی دارند. در سراسر جهان، سالانه حدود 420000 مورد سرطان کبد توسط ویروس های هپاتیت B ایجاد می شود، به علاوه حدود 170000 مورد ویروس سرطان زا هپاتیت C. اگرچه این دو عامل بیماری زا به یکدیگر مرتبط نیستند، اما باعث التهاب کبد می شوند – که در طول تماس جنسی یا از طریق خون منتقل می شود. اگر چنین التهابی مزمن شود، خطر سیروز کبدی و متعاقبا سرطان وجود دارد.

هپاتیت C تقریباً همیشه قابل درمان است

امروزه، هپاتیت C تقریباً همیشه قابل درمان است، در حالی که هپاتیت B مزمن را می ‌توان تنها با دارو کنترل کرد. آماده سازی التهاب کبد را کاهش می دهد و در نتیجه خطر ابتلا به سرطان را کاهش می دهد. واکسنی علیه ویروس های هپاتیت B نیز موجود است که STIKO از قبل برای نوزادان توصیه کرده است. در تایوان، جایی که ویروس در آن گسترش یافته بود، سرطان کبد از زمان شروع برنامه واکسیناسیون در دهه 1980 به شدت کاهش یافته است.

به لطف فناوری های آزمایشگاهی مدرن، دانشمندان به طور مداوم در حال ردیابی ویروس های جدیدی هستند که انسان را آلوده می کند. اینکه آیا آنها به او آسیب می رسانند و مثلاً باعث سرطان می شوند، هنوز مشخص نشده است. در سال‌های اخیر، تیم هارالد زور هاوزن نیز توجه خود را به نوع کاملاً ناشناخته ‌ای از بیماری‌ زا معطوف کرده است: اینها به اصطلاح پلاسمید هستند، ساختارهای دایره‌ای کوچکی از مواد ژنتیکی ساخته شده‌اند که احتمالاً از باکتری‌ها منشا گرفته و در سلول‌های انسانی تکثیر می‌شوند.

زور هاوزن، برنده جایزه نوبل، مشکوک است که این موارد – که از طریق مصرف شیر و گوشت گاو منتقل می شوند – می توانند باعث سرطان شوند. با این حال، اثبات این امر هنوز وجود ندارد.