بیش از یک قرن است که تشخیص زودهنگام سرطان نویدبخش و جذابیت شهودی در جامعه پزشکی داشته است. تاریخچه این بیماری همراه با معاینه دورهای سلامت ایجاد شد، که در آن، با توجه به این فرضیه که بیماریها در امتداد مسیرهای خطی پیشرونده ناهنجاریهای فزاینده ایجاد میشوند، باید هر گونه انحراف – ظریف یا آشکار – از یک “عادی” به وضوح مشخص شده ریشهیابی شود.
غربالگری سرطان های مختلف | مزایای انجام غربالگری سرطان
مخصوصا افرادی که خودشان یا عضوی از خانوادهشان به سرطان مبتلا شدهاند، از سن کمتری باید غربالگری شوند.
تشخیص زودهنگام سرطان با غربالگری مزایای زیر را به همراه دارد:
- افزایش شانس درمان سرطان
- کاهش هزینه درمان سرطان
- افزایش طول عمر مبتلایان به سرطان
غربالگری سرطان برای کدام سرطانها مفید است؟
در ادامه روشهای غربالگری برای سرطانهایی که غربالگری در بهبود آنها تاثیر بسزایی دارند را بررسی خواهیم کرد.
غربالگری سرطان ریه
سرطان ریه عامل اصلی مرگ و میر ناشی از سرطان است. با وجود اینکه پیشگیری و ترویج ترک سیگار نسبت به غربالگری سرطان ، تاثیر بسیار بیشتری در کاهش مرگ و میر ناشی از سرطان ریه را دارد، با این وجود غربالگری سرطان ریه به وسیله سیتیاسکن با دوز پایین، میتواند به میزان قابل توجهی میزان مرگ و میر ناشی از سرطان ریه را کاهش دهد.
روشهای دیگر غربالگری سرطان ریه، عکس رادیوگرافی قفسهی سینه و آزمایش سلولی خلط میباشند. البته درمواردی که علامتی وجود ندارد اما فرد در معرض خطر سرطان ریه است، سیتیاسکن با دوز پایین پیشنهاد میشود.
سیتیاسکن با دوز پایین برای افراد ۵۵ و ۸۰ ساله که در حال مصرف دخانیات میباشند یا سابقه مصرف دخانیات طی ۱۵ سال اخیر یا سابقه مصرف سنگین دخانیات را دارند توصیه میشود.
غربالگری سرطان پروستات
سن شروع غربالگری سرطان پروستات بستگی به عوامل خطر بیمار برای سرطان پروستات دارد. پزشکان از نژاد، سن و سابقهی خانوادگی برای شناسایی احتمال خطر ابتلا به سرطان پروستات در مردان استفاده میکنند.
در مردان با خطر متوسط سرطان پروستات، غربالگری از سن ۵۵ سالگی آغاز میشود. مردانی که ژن BRCA1 یا BRCA2 دارند در معرض خطر بالاتری قرار دارند و سن شروع غربالگری در این افراد از ۴۰ سالگی است.
همچنین پیشنهاد میشود مردان سیاه پوست و مردانی که دارای سابقهی خانوادگی سرطان پروستات هستند، در سن ۴۰ تا ۴۵ سالگی بهمنظور تشخیص زود هنگام سرطان پروستات، غربالگری شوند.
آزمایش بررسی سطح آنتی ژن اختصاصی پروستات یعنی میزان PSA در خون به تنهایی مناسب ترین روش برای غربالگری سرطان پروستات است.
پیشنهاد شده است که این آزمایش را به فاصله یک الی دو سال تا سن ۷۰ سالگی تکرار کنند. بیماری که PSA غیر طبیعی دارد برای ارزیابی بیشتر باید حتما به یک متخصص در زمینه کلیه و مجاری ادراری مراجعه کند.
البته تفسیر سطح PSA در افرادی که در حال دریافت دارو برای درمان سرطان خوش خیم پروستات هستند کمی متفاوت است.
اگرچه معاینهی انگشتی مقعد به عنوان بخشی از غربالگری سرطان پروستات انجام نمیگیرد، ولی در صورتیکه پزشک با معاینهی انگشتی مقعد عدم تقارن پروستات را حس کند یا توده را لمس کند، بدون توجه به نتیجهی PSA مراجعه به متخصص اورولوژی الزامیست.
غربالگری برای سرطان روده بزرگ
آزمایشهای غربالگری متعددی برای تشخیص سرطان کولورکتال وجود دارد. اولین قدم تشخیصی سرطان کولورکتال، آزمایشهای مدفوعی شامل آزمایش تشخیص خون مخفی در مدفوع و آزمایشهای بررسی جهشهای مولکولی DNA در مدفوع هستند.
روش دیگر غربالگری سرطان روده انجام کولونوسکوپی است. در کولونوسکوپی امکان شناسایی و همچنین نمونه برداری از پولیپ و ضایعات درون رودهی بزرگ میباشد. بیشتر موارد سرطان کولون و رکتوم در سنین بالاتر از ۵۰ سال رخ میدهد و شیوع آن با افزایش سن بیشتر میشود.
به علت همین موضوع توصیه شده کسانی که خطر ابتلا به سرطان روده در آنها وجود دارد و سن آنها ۵۰ سال به بالا میباشد باید حتما کولونوسکوپی شوند و در صورتی که نتایج کولونوسکوپی آنها طبیعی باشد هر ۱۰ سال یک بار باید این آزمایش را تکرار کنند.
در صورتیکه در بستگان درجه یک در سنین ۶۰ سالگی سرطان روده تشخیص داده شود، غربالگری با کولونوسکوپی در ۴۰ سالگی، شروع شده و هر ۵ سال تکرار میشود. اگر بیمار رضایت نداشته باشد آزمایش خون مخفی مدفوع باید سالانه تکرار شود.
در خانمهایی که سابقهی ابتلا به سرطان سینه، سرطان تخمدان، سرطان لولهی فالوپ دارند یا دارای جهشهای ژنتیکی خاصی میباشند یا سابقه رادیوتراپی قبلی سینه در سنین ۱۰ تا ۳۰ سالگی یا حتی بستگان درجه یک آنها سابقه ابتلا به سرطان سینه دارند، غربالگری سرطان سینه انجام میشود.
استراتژی و روشهای غربالگری سرطان بر اساس میزان خطر ابتلا به سرطان پستان متفاوت است. در مورد زنان زیر ۴۰سال غربالگری لازم نیست زیرا احتمال شیوع سرطان پستان در این سن بسیار کم است.
در زنان با سن بالاتر از ۴۰ سال غربالگری مطرح میشود. غربالگری سرطان خانمهایی که احتمال ابتلای آنها به این بیماری کم است به وسیلهی ماموگرافی و هر دو سال یک بار انجام میشود.
در صورتیکه نتیجهی ماموگرافی غیر طبیعی باشد، از سونوگرافی و MRI برای ارزیابی بیشتر استفاده میکنیم اما نمیتوان از این روشها برای غربالگری سرطان سینه استفاده کرد. هرچند خود فرد نیز میتواند غربالگری را با معاینه شخصی انجام دهد اما این روش بهطور کامل قابل اعتماد نمیباشد.